او که بوی یاس های سفید را دارد خواهد آمد و با عطر وجودش دنیای متعفن از بوی نامردی و بی منطقی را عطر آگین خواهد کرد و با تمام وجود گوش خواهد شد برای شنیدن حرف های دل های خسته  و زخم خورده از کینه توزی و لجالت را .

او خواهد آمد و با خودش سبد سبد گل های ارغوانی و نسترن های زیبا ی آزادی و آزادگی خواهد آورد تا در فضایی سرشار از بوی خوش این آفریده های زیبای خداانسان ها به ابراز عقیده  بپردازند .

او خواهد آمد و دنیایی از صداقت و یک رنگی را برای بشر به ارمغان خواهد آورد .

او خواهد آمد تا مظلو مین تاریخ را یار باشد و ستمدیده را غمخوار ،حرف حق را شنوا و منطق را پذیرا .

خدایا فرجش را نزدیک و در ظهورش تعجیل بفرما  که اسر شدگان در بند هواهای نفسانی افکار و اندیشه های انسان های آزاد را جو لانگاه خویش نموده و به هر قیمتی حرمت آنان را می شکنند .اینها جز به عدالت آن روشنای تاریخ به راه نمی آیند.

گاه می رویم تا برسیم.
کجایش را نمی ‌دانیم.
فقط می‌ رویم تا برسیم ...

بی خبر از آنکه همیشه رفتن راه رسیدن نیست.
گاه برای رسیدن باید نرفت، باید ایستاد و نگریست.
باید دید، شاید رسیده ای و ادامه دادن فقط دورت کند.
باید ایستاد و نگریست به مسیر طی شده

اعمال مشتركه ماه شعبان

 1- هر روز هفتاد مرتبه ذکر «اَسْتَغْفِرُاللهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ» گفته شود.

2- هر روز هفتاد مرتبه ذکر « اَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَىُّ الْقَیّوُمُ وَ اَتُوبُ

اِلَیْهِ» گفته شود. و در بعضى روایات "الْحَىُّ الْقَیُّومُ" پیش از "الرَّحْمنُ الرَّحیمُ" است و عمل به هر دو خوبست

و از روایات استفاده مى‌شود كه بهترین دعاها و ذكرها در این ماه استغفار است و هر كس هر روز در این ماه

هفتاد مرتبه استغفار كند مثل آن است كه هفتاد هزار مرتبه در ماه‌هاى دیگر استغفار كند.

3- صدقه دادن در این ماه اگرچه به اندازه نصف دانه خرمایى باشد، خوب است و خداوند بدن صدقه

دهنده را بر آتش جهنم حرام می‌کند. از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است كه آن حضرت در باب

فضیلت روزه رجب فرمود چرا غافلید از روزه شعبان؟ راوى عرض كرد یابن رسول الله چه ثوابی دارد كسى كه یك

روز از شعبان را روزه بگیرد؟

حضرت فرمود به خدا قسم بهشت ثواب اوست.

عرض كرد یابن رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: صدقه دادن و استغفار . هر كس  در ماه

شعبان صدقه دهد، خداوند آن صدقه را رشد دهد همچنان كه یكى از شما شتر تازه متولد شده‌ای را تربیت

مى‌كند تا آن كه در روز قیامت به صدقه دهنده برسد در حالتى كه به اندازه كوه اُحُد شده باشد.

4- در کل این ماه هزار بار ذکر « لا اِلهَ اِلا اللهُ وَلا نَعْبُدُ اِلاّ اِیّاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ كَرِهَ

الْمُشْرِكُونَ » را كه ثواب بسیار دارد؛ گفته شود. از جمله آن كه عبادت هزار ساله در نامه عملش

نوشته شود.

5- در هر پنجشنبه این ماه دو ركعت نماز اقامه شود؛ که در هر ركعت بعد از حمد، صد مرتبه

سوره توحید و بعد از سلام صد بار صلوات فرستاده شود تا حق تعالى هر حاجتى که دارد را

برآورد.

چه در امور دنیوی و یا  در امور معنوی. و نیز روزه این ماه فضیلت بسیار دارد و روایت شده كه در هر روز پنجشنبه

ماه شعبان آسمان‌ها را زینت مى‌كنند. پس ملائكه عرض مى‌كنند خداوندا بیامرز روزه‌داران این روز را و دعاى

ایشان را مستجاب گردان و در روایت نبوى آمده است كه هر كه روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه بگیرد

حقّ‌تعالى بیست حاجت از حوائج دنیا و بیست حاجت از حاجت‌هاى آخرت او را برآورد.

6- در این ماه صلوات بسیار فرستاده شود .

7- در هر روز از شعبان در هنگام ظهر و در شب نیمه آن صلوات هر روز شعبان که از امام سجاد

علیه‌السلام روایت شده، خوانده شود که به شرح ذیل است :

اَللّهُمََّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و َآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلاَّئِكَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ اَهْلِ

بَیْتِ الْوَحْىِ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و َآلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْكِ الْجارِیَةِ فِى اللُّجَجِ الْغامِرَةِ یَامَنُ مَنْ رَكِبَها وَ یَغْرَقُ

مَنْ تَرَكَهَا الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ وَالْمُتَاَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ وَاللاّزِمُ لَهُمْ لاحِقٌ.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْكَهْفِ الْحَصینِ وَ غِیاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَكینِ وَ مَلْجَاءِ الْهارِبینَ وَ عِصْمَةِ

الْمُعْتَصِمینَ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلوةً كَثیرَةً تَكُونُ لَهُمْ رِضاً وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اَداَّءً وَ

قَضاَّءً بِحَوْلٍ مِنْكَ وَ قُوَّةٍ یا رَبَّ الْعالَمینَ.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبینَ الاْبْرارِ الاْخْیارِ الَّذینَ اَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ وَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَ

وِلایَتَهُمْ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبى بِطاعَتِكَ وَلا تُخْزِنى بِمَعْصِیَتِكَ وَارْزُقْنى مُواساةَ

مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِكَ بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ وَ نَشَرْتَ عَلَىَّ مِنْ عَدْلِكَ وَ اَحْیَیْتَنى تَحْتَ ظِلِّكَ وَ

هذا شَهْرُ نَبِیِّكَ سَیِّدِ رُسُلِكَ شَعْبانُ الَّذى حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ الَّذى كانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ

عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّمَ یَدْاَبُ فى صِیامِهِ وَ قِیامِهِ فى لَیالیهِ وَ اَیّامِهِ بُخُوعاً لَكَ فى اِكْرامِهِ وَاِعْظامِهِ اِلى مَحَلِّ

حِمامِهِ.

اَللّهُمَّ فَاَعِنّا عَلَى الاِْسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فیهِ وَ نَیْلِ الشَّفاعَةِ لَدَیْهِ اَللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لى شَفیعاً مُشَفَّعاً وَ طَریقاً

اِلَیْكَ مَهیَعاً وَاجْعَلْنى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّى اَلْقاكَ یَوْمَ الْقِیمَةِ عَنّى راضِیاً وَ عَنْ ذُنُوبى غاضِیاً قَدْ اَوْجَبْتَ لى مِنْكَ

الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ وَ اَنْزَلْتَنى دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الاْخْیارِ .

8- در این ماه مناجات شعبانیه خوانده شود. این مناجات از ابن خالویه نقل شده و گفته این

مناجات حضرت امیرالمؤمنین و امامان است.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْمَعْ دُعائى اِذا دَعَوْتُكَ وَاْسمَعْ نِدائى اِذا نادَیْتُكَ وَاَقْبِلْ عَلىَّ

اِذا ناجَیْتُكَ فَقَدْ هَرَبْتُ اِلَیْكَ وَ وَقَفْتُ بَیْنَ یَدَیكَ مُسْتَكیناً لَكَ مُتَضرِّعاً اِلَیْكَ راجِیاً لِما لَدَیْكَ ثَوابى وَ

تَعْلَمُ ما فى نَفْسى وَ تَخْبُرُ حاجَتى وَ تَعْرِفُ ضَمیرى وَلا یَخْفى عَلَیْكَ اَمْرُ مُنْقَلَبى وَ مَثْواىَ وَ ما اُریدُ

اَنْ اُبْدِئَ بِهِ مِنْ مَنْطِقى واَتَفَوَّهُ بِهِ مِنْ طَلِبَتى وَ اَرْجُوهُ لِعاقِبَتى وَ قَدْ جَرَتْ مَقادیرُكَ عَلَىَّ یا سَیِّدى

فیما یَكُونُ مِنّى اِلى آخِرِ عُمْرى مِنْ سَریرَتى وَ عَلانِیَتى وَ بِیَدِكَ لا بِیَدِ غَیْرِكَ زِیادَتى وَ نَقْصى وَ

نَفْعى وَ ضَرّى اِلهى اِنْحَرَمْتَنى فَمَنْ ذَاالَّذى یَرْزُقُنى وَ اِنْ خَذَلْتَنى فَمَنْ ذَاالَّذى یَنْصُرُنى.

اِلهى اَعُوذُبِكَ مِنَ غَضَبِكَ وَ حُلُولِ سَخَطِكَ اِلهى اِنْ كُنْتُ غَیْرَ مُسْتَاْهِلٍ لِرَحْمَتِكَ فَاَنْتَ اَهْلٌ اَنْ تَجُودَ

عَلىَّ بِفَضْلِ سِعَتِكَ اِلهى كَاَنّى بِنَفْسى واقِفَةٌ بَیْنَ یَدَیْكَ وَ قَدْ اَظَلَّها حُسْنُ تَوَكُّلى عَلَیْكَ فَقُلْتَ ما

اَنْتَ اَهْلُهُ وَ تَغَمَّدْتَنى بِعَفْوِكَ اِلهى اِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ اَوْلى مِنْكَ بِذلِكَ وَ اِنْ كانَ قَدْ دَنا اَجَلى وَ لَمْ

یُدْنِنى مِنْكَ عَمَلى فَقَدْ جَعَلْتُ الاِقْرارَ بِالذَّنْبِ اِلَیْكَ وَسیلَتى.

اِلهى قَدْ جُرْتُ عَلى نَفْسى فِى النَّظَرِ لَها فَلَهَا الْوَیْلُ اِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَها اِلهى لَمْ یَزَلْ بِرُّكَ عَلَىَّ اَیّامَ

حَیوتى فَلا تَقْطَعْ بِرَّكَ عَنّى فى مَماتى اِلهى كَیْفَ آیَسُ مِنْ حُسْنِ نَظَرِكَ لى بَعْدَ مَماتى وَ اَنْتَ لَمْ

تُوَلِّنى اِلاّ الْجَمیلَ فى حَیوتى اِلهى تَوَلَّ مِنْ اَمْرى ما اَنْتَ اَهْلُهُ وَعُدْ عَلَىَّ بِفَضْلِكَ عَلى مُذْنِبٍ قَدْ

غَمَرَهُ جَهْلُهُ اِلهى قَدْ سَتَرْتَ عَلَىَّ ذُنُوباً فِى الدُّنْیا وَ اَنَا اَحْوَجُ اِلى سَتْرِها عَلَىَّ مِنْكَ فى الاُْخْرى اِذْ

لَمْ تُظْهِرْها لاَِحَدٍ مِنْ عِبادِكَ الصّالِحینَ فَلا تَفْضَحْنى یَوْمَ الْقِیمَةِ عَلى رُؤُسِ الاْشْهادِ اِلهى جُودُكَ

بَسَطَ اَمَلى وَ عَفْوُكَ اَفْضَلُ مِنْ عَمَلى اِلهى فَسُرَّنى بِلِقاَّئِكَ یَوْمَ تَقْضى فیهِ بَیْنَ عِبادِكَ اِلهى

اعْتِذارى اِلَیْكَ اِعْتِذارُ مَنْ لَمْ یَسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِهِ فَاقْبَلْ عُذْرى یا اَكْرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ اِلَیْهِ الْمُسیئُونَ.

اِلهى لا تَرُدَّ حاجَتى وَلا تُخَیِّبْ طَمَعى وَلا تَقْطَعْ مِنْكَ رَجاَّئى وَ اَمَلى اِلهى لَوْ اَرَدْتَ هَوانى لَمْ تَهْدِنى

وَ لَوْ اَرَدْتَ فَضیحَتى لَمْ تُعافِنى. اِلهى ما اَظُنُّكَ تَرُدُّنى فى حاجَةٍ قَدْ اَفْنَیْتُ عُمْرى فى طَلَبِها مِنْكَ

اِلهى فَلَكَ الْحَمْدُ اَبَداً اَبَداً داَّئِماً سَرْمَداً یَزیدُ وَلا یَبیدُ كَما تُحِبُّ وَ تَرْضى اِلهى اِنْ اَخَذْتَنى بِجُرْمى

اَخَذْتُكَ بِعَفْوِكَ وَ اِنْ اَخَذْتَنى بِذُنُوبى اَخَذْتُكَ بِمَغْفِرَتِكَ وَ اِنْ اَدْخَلْتَنىِ النّارَ اَعْلَمْتُ اَهْلَها اَنّى اُحِبُّكَ

اِلهى اِنْ كانَ صَغُرَ فى جَنْبِ طاعَتِكَ عَمَلى فَقَدْ كَبُرَ فى جَنْبِ رَجاَّئِكَ اَمَلى اِلهى كَیْفَ اَنْقَلِبُ مِنْ

عِنْدِكَ بِالْخَیْبَةِ مَحْروماً وَ قَدْ كانَ حُسْنُ ظَنّى بِجُودِكَ اَنْ تَقْلِبَنى بِالنَّجاةِ مَرْحُوما.ً

 اِلهى وَ قَدْ اَفْنَیْتُ عُمْرى فى شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْكَ وَ اَبْلَیْتُ شَبابى فى سَكْرَةِ التَّباعُدِ مِنْكَ اِلهى فَلَمْ

اَسْتَیْقِظْ اَیّامَ اغْتِرارى بِكَ وَ رُكُونى اِلى سَبیلِ سَخَطِكَ. اِلهى وَ اَنَا عَبْدُكَ وَابْنُ عَبْدِكَ قائِمٌ بَیْنَ یَدَیْكَ

مُتَوَسِّلٌ بِكَرَمِكَ اِلَیْكَ اِلهى اَنَا عَبْدٌ اَتَنَصَّلُ اِلَیْكَ مِمَّا كُنْتُ اُواجِهُكَ بِهِ مِنْ قِلَّةِ اسْتِحْیائى مِنْ نَظَرِكَ وَ

اَطْلُبُ الْعَفْوَ مِنْكَ اِذِ الْعَفْوُ نَعْتٌ لِكَرَمِكَ اِلهى لَمْ یَكُنْ لى حَوْلٌ فَانْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِیَتِكَ اِلاّ فى وَقْتٍ

اَیْقَظْتَنى لِمَحَبَّتِكَ وَ كَما اَرَدْتَ اَنْ اَكُونَ كُنْتُ فَشَكَرْتُكَ بِاِدْخالى فى كَرَمِكَ وَ لِتَطْهیرِ قَلْبى مِنْ

اَوْساخِ الْغَفْلَةِ عَنْكَ اِلهى اُنْظُرْ اِلَىَّ نَظَرَ مَنْ نادَیْتَهُ فَاَجابَكَ وَاْستَعْمَلْتَهُ بِمَعُونَتِكَ فَاَطاعَكَ یا قَریبَاً لا

یَبْعُدُ عَنِ المُغْتَرِّ بِهِ وَ یا جَواداً لایَبْخَلُ عَمَّنْ رَجا ثَوابَهُ. اِلهى هَبْ لى قَلْباً یُدْنیهِ مِنْكَ شَوْقُهُ وَ لِساناً

یُرْفَعُ اِلَیْكَ صِدْقُهُ وَ نَظَراً یُقَرِّبُهُ مِنْكَ حَقُّهُ اِلهى إنَّ مَنْ تَعَرَّفَ بِكَ غَیْرُ مَجْهُولٍ وَ مَنْ لاذَ بِكَ غَیْرُ مَخْذُولٍ

وَ مَنْ اَقْبَلْتَ عَلَیْهِ غَیْرُ مَمْلُوكٍ. اِلهى اِنَّ مَنِ انْتَهَجَ بِكَ لَمُسْتَنیرٌ وَ اِنَّ مَنِ اعْتَصَمَ بِكَ لَمُسْتَجیرٌ وَ قَدْ

لُذْتُ بِكَ یا اِلهى فَلا تُخَیِّبْ ظَنّى مِنْ رَحْمَتِكَ وَلا تَحْجُبْنى عَنْ رَاْفَتِكَ اِلهى اَقِمْنى فى اَهْلِ وِلایَتِكَ

مُقامَ مَنْ رَجَا الزِّیادَةَ مِنْ مَحَبَّتِكَ اِلهى وَ اَلْهِمْنى وَ لَهاً بِذِكْرِكَ اِلى ذِكْرِكَ وَ هِمَّتى فى رَوْحِ نَجاحِ

اَسْماَّئِكَ وَ مَحَلِّ قُدْسِكَ.

اِلهى بِكَ عَلَیْكَ اِلاّ اَلْحَقْتَنى بِمَحَلِّ اَهْلِ طاعَتِكَ وَالْمَثْوَى الصّالِحِ مِنْ مَرْضاتِكَ فَاِنّى لا اَقْدِرُ لِنَفْسى

دَفْعاً وَلا اَمْلِكُ لَها نَفْعاً اِلهى اَنَا عَبْدُكَ الضَّعیفُ الْمُذْنِبُ وَ مَمْلُوكُكَ الْمُنیبُ فَلا تَجْعَلْنى مِمَّنْ صَرَفْتَ

عَنْهُ وَجْهَكَ وَ حَجَبَهُ سَهْوُهُ عَنْ عَفْوِكَ اِلهى هَبْ لى كَمالَ الاِنْقِطاعِ اِلَیْكَ وَ اَنِرْ اَبْصارَ قُلُوبِنا بِضِیاَّءِ

نَظَرِها اِلَیْكَ حَتّى تَخْرِقَ اَبْصارُ الْقُلوُبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ اِلى مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ وَ تَصیرَ اَرْواحُنا مُعَلَّقَةً

بِعِزِّ قُدْسِكَ اِلهى وَاجْعَلْنى مِمَّنْ نادَیْتَهُ فَاَجابَكَ وَلاحَظْتَهُ فَصَعِقَ لِجَلالِكَ فَناجَیْتَهُ سِرّاً وَ عَمِلَ لَكَ

جَهْراً.

اِلهى لَمْ اُسَلِّطْ عَلى حُسْنِ ظَنّى قُنُوطَ الاْیاسِ وَلاَ انْقَطَعَ رَجاَّئى مِنْ جَمیلِ كَرَمِكَ اِلهى اِنْ كانَتِ

الْخَطایا قَدْ اَسْقَطَتْنى لَدَیْكَ فَاصْفَحْ عَنّى بِحُسْنِ تَوَكُّلى عَلَیْكَ اِلهى اِنْ حَطَّتْنِى الذُّنُوبُ مِنْ مَكارِمِ

لُطْفِكَ فَقَدْ نَبَّهَنِى الْیَقینُ اِلى كَرَمِ عَطْفِكَ اِلهى اِنْ اَنامَتْنِى الْغَفْلَةُ عَنِ الاِسْتْعِدادِ لِلِقاَّئِكَ فَقَدْ نَبَّهَنِى

الْمَعْرِفَةُ بِكَرَمِ آلاَّئِكَ اِلهى اِنْ دَعانى اِلَى النّارِ عَظیْمُ عِقابِكَ فَقَدْ دَعانى اِلَى الْجَنَّةِ جَزیلُ ثَوابِكَ.

اِلهى فَلَكَ اَسْئَلُ وَ اِلَیْكَ اَبْتَهِلُ وَ اَرْغَبُ وَ اَسْئَلُكَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَجْعَلَنى

مِمَّنْ یُدیمُ ذِكَرَكَ وَلا و یَنْقُضُ عَهْدَكَ وَلا یَغْفُلُ عَنْ شُكْرِكَ وَلا یَسْتَخِفُّ بِاَمْرِكَ اِلهى وَ اَلْحِقْنى بِنُورِ

عِزِّكَ الاْبْهَجِ فَاَكُونَ لَكَ عارِفاً وَ عَنْ سِواكَ مُنْحَرِفاً وَ مِنْكَ خاَّئِفاً مُراقِباً یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ وَ صَلَّى

اللهُ عَلى مُحَمَّدٍ رَسُولِهِ وَ الِهِ الطّاهِرینَ وَ سَلَّمَ تَسْلیماً كَثیراً.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند :

قبر انسان هر روز انسان را به پنج ندا صدا می زند :

اول : من خانه تنهایی شما هستم . انیس و مونسی همراه خود بیاورید.

انیس و مونس شما در قبر قرآن است

دوم : من خانه تاریکی شما هستم ، همراه خود روشنی بیاورید .

روشنایی شما در قبر نماز است .

سوم : من خانه خاکی شما هستم همراه خود فرش بیاورید .

فرش شما در قبر احترام به پدر و مادر است .

چهارم : من خانه فقر و تنگدستی شما هستم همراه خود گنج بیاورید .

گنج شما در قبر یقین به لااله الله است .

پنجم : من خانه مار و عقربم همراه خود پاد زهر بیاورید .

پاد زهر شما دادن صدقه است .

در اوج یقین اگر تردیدی هست

در هر قفسی کلید امیدی هست

چشمک زدن ستاره در شب یعنی

توی چمدان ماه، خورشیدی هست ...

خداوندا
مرا واسطه عشق خود میان آدمیان کن
تا آنجا که نفرت است عشق را ارزانی کنم
آنجا که تقصیر وگناه است ببخشایم
آنجا که تفرقه وجدایی است پیوند بزنم
آنجا که خطاست راستی را هدیه کنم
آنجا که شک است ایمان بدهم
آنجا که نومید است امید شوم
آنجا که ظلمت است چراغی برافروزم
آنجا که غم است شادی به پا کنم
خداوندا
باشد که بیشتر تسلی دهم تا تسلی یابم
در پی فهمیدن باشم تا فهمیده شدن
در پی دوست داشتن باشم تا دوست داشته شدن
زیرا با دادن است که می گیریم
با فراموشی خویشتن است که خویشتن را می یابیم
با بخشیدن است که بخشوده می شویم
وبا مردن است که زنده می شویم

الفبای زندگی

A – Accept : پذیرا باشید :

دیگران را همانگونه که هستند بپذیرید ، حتی اگر برایتان مشکل باشد که عقاید ، رفتارها و نظرات آن ها را درک کنید.
         

B - Break away : خودتان را جدا سازید :

خود را از تمام چیزهایی که مانع رسیدن شما به اهدافتان می شود جدا سازید.
    
   
C - Creat : خلق کنید :

نقیبی، فاطمه
علامه حسن زاده آملی در اسفند 1307 در روستای لاریجان آمل به دنیا آمد. از پدری الهی و مادری پارسا. پدر کاسب بود و مادر خانه‏دار. علامه خود برکت زندگی‏اش را حاصل طهارت و نجابت مادر و روزی حلال پدر می‏داند. در ده سالگی مادر را از دست می‏دهد و شش سال بعد پدر هم به رحمت حق می‏پیوندد، در شش سالگی به مکتب فرستاده شد تا الفبا و قرآن را نزد ملا فراگیرد.
تحصیلات ابتدایی را در روستای خود می‏گذراند. از همان ابتدا شاگردی درسخوان و زبانزد بود و نبوغ و پشتکار خود را از همان سنین نشان می‏دهد.
بعد از ششم ابتدایی به اصرار پدر در حدود یکسال و نیم در کنار پدر به حساب مغازه می‏پردازد ولی شوق تحصیل معارف قرآن در قلبش شعله‏ور می‏شود و از این‏رو اجازه ورود به مدرسه علوم دینی را از پدر می‏گیرد و وی نیز از سر شوق اجازه می‏دهد.
در مهرماه 1323 در مسجد جامع آمل مشغول تحصیل شده و در نزد استاد آیت‏الله میرزا ابوالقاسم فرسیو به تلمذ می‏پردازد. ایشان از علمای بنام آمل بودند که علامه از سلوک ربانی او زیاد سخن گفته است.
شش سال تمام در آمل با جدیت و عشق وطن به فراگیری علوم حوزوی پرداخت و بنا به علاقه زیاد به حفظ اشعار شعرای بنام از جمله: مولوی، سعدی، حافظ، باباطاهر، خیام و... همت گماشت.
در سال 1369 ق. به تهران مهاجرت کرد و در نزد علمای بنام آن زمان مشغول تحصیل علوم مختلف شد. ایشان خارج فقه و اصول را نزد علامه شعرانی و حکمت منظومه را نزد مرحوم الهی قمشه‏ای می‏آموزد. در مدتی که ایشان در تهران بسر می‏برند علوم مختلفی را فرامی‏گیرند که عبارتند از: حکمت منظومه، خارج فقه، اسطرلاب، مجسطی، زیج بهادری، فصوص، طب، زبان فرانسه، تفسیر، هیأت، ریاضیات. که این علوم را نزد علمای بزرگی چون علامه شعرانی، علامه فاضل تونی، آیت الله رفیعی قزوینی، محمدتقی آملی، آقامیرزا احمد آشتیانی و میرزا مهدی الهی قمشه‏ای فراگرفت.
ایشان به مدت نه سال به استخراج تقویم و محاسبات فلکی مشغول می‏شود.
در سال 1342 به شهر قم مهاجرت نمود، از این پس علاقه وی بیشتر بر روی عرفان و سیر و سلوک معطوف گشته و از محضر اساتیدی چون سید محمدحسین طباطبایی قدس‏سره و از برادرش سید محمدحسن الهی و نیز آقای سید مهدی قاضی و سید علی قاضی طباطبایی خوشه‏چینی کرد.
در این حین به فراگیری علوم غریبه روی می‏آورد. از جمله علومی که در این شهر و در این مدت فراگرفت، عبارتند از: علم اوفاق، اعداد، حروف، رمل، جفر و مانند اینها.
ایشان صاحب 179 کتاب، رساله، شرح،تعلیقه و حاشیه و تصحیح و اعراب و... است که نام هر یک از اینها در کتاب نجم‏الدین (گردآورنده: محسن برزگر) آمده است.
ایشان ضمن فراگیری علوم مذکور سالیان متمادی به تدریس کتابهای مختلف حوزوی و غیر آن همت گماشت، هم اکنون نیز با کهولت سن و خستگی جسمانی به تحقیق و تألیف مشغول است.
برای ایشان از خداوند متعال عمر طویل و موفقیتی فراوان آرزومندیم.
معرفی یکی از کتابهای ایشان «انسان کامل از دیدگاه نهج‏البلاغه» عنوان کتابی است که آیت الله علامه حسن‏زاده آملی (حفظه الله) آن را به رشته تحریر درآورده است. این کتاب که در 176 صفحه تدوین شده است توسط بنیاد نهج‏البلاغه تهران در سال 1380 به چاپ رسیده است. آنچه تقدیم شما می‏شود خلاصه‏ای است از مطالب این کتاب ارزنده تا خواننده محترم به موضوعات کلی این کتاب گرانسنگ آگاهی یابد.
مؤلف محترم در ابتدا به عنوان مقدمه، بحث را از معجزات قولی و فعلی سفرای الهی آغاز می‏کند و اثبات می‏نماید که معجزات قولی سفیران الهی خود بزرگترین حجت است بر وجود آنها به عنوان وارثان علم الهی و حجت بر روی زمین. سپس مؤلف گزارشی ارائه می‏دهد از کسانی که جامع خطبه‏ها و کلمات حضرت امیر علیه‏السلام پیش از سیدرضی بوده‏اند و صاحب کتاب می‏باشند و نام آنان در کتب متقدمین آورده شده است. وی «زیدبن وهب» معروف به «جهنی کوفی مخضوم» نیز «عبدالله بن ابی رافع» را اولین کسانی می‏داند که قضایا و خطب حضرت را جمع کردند. چنانچه شیخ طوسی در فهرست خود از آنها نام می‏برد و خود نیز کتابهای این دو را دیده است. این دو نفر از کبار تابعین محسوب می‏شوند که در قرن اول هجری می‏زیسته‏اند.
مؤلف به ترتیب زمان یک به یک از کسانی که جامع سخنان حضرت بوده‏اند نام می‏برد تا به گردآورنده نهج‏البلاغه می‏رسد و درباره آن بحث مختصری می‏کند و نهج‏البلاغه را به عنوان یکی از مآخذ و مصادر مهم روایی کلمات حضرت امیر علیه‏السلام برمی‏شمرد، و در ادامه به معرفی کتابهایی می‏پردازد که پیرامون کتاب نهج‏البلاغه سیدرضی به نگارش درآمده است.
بعد از نگارش این مقدمه، مؤلف محترم وارد بحث اصلی یعنی «انسان کامل از دیدگاه نهج‏البلاغه» و حدود یکصد و چهل مورد از نهج‏البلاغه که دلالت بر موضوع مذکور می‏کند، آورده شده است. آنگاه موضوعات این کتاب را به پنج بخش اصلی تقسیم می‏کند که عنوان این بخشها عبارتند از:
1ـ اوصاف انسان کامل و لزوم وجود او در زمین به عنوان حجت
2ـ بیان اوصاف نبی مکرم اسلام
3ـ بیان ویژگی‏های اهل بیت علیهماالسلام
4ـ بیان اوصاف شخص حضرت امیر علیه‏السلام
5ـ برداشت‏هایی از نکات لطیفی که در این بیانات وجود دارد
مؤلف پس از شرح مختصری درباره بخشهای مذکور به اثبات وجود امام
زمان علیه‏السلام از نظر براهین عقلی و نیز تواتر احادیث و روایات با استناد به بیانات گرانقدر نهج‏البلاغه می‏پردازد و سخن از ولایت تکوینی و تشریعی به میان می‏آورد و با استفاده از آیات و روایات به این نتیجه می‏رسد که جز حق تعالی حق تشریع و تعیین خلیفه را ندارد و فرق میان ولی و نبی به زیبایی ترسیم می‏شود و این گفتار ظریف و دقیق ارائه می‏گردد که: «رسول و نبی از اسماء الله نیستند ولی «ولی» از اسماءالله است لذا ولایت منقطع نمی‏شود و اولیای خدا همیشه در عالم هستند ولی رسالت و نبوت قطع می‏شود.»
در لابه‏لای بحث مربوط به ولایت تکوینی از فرمایشات حضرت در نهج‏البلاغه برای اثبات موضوع مذکور استفاده می‏شود و بحث بدانجا می‏رسد که حضرت مهدی علیه‏السلام به عنوان صاحب مقام ولایت تکوینی افضل بر حضرت عیسی علیه‏السلام صاحب مقام ولایت تشریعی می‏تواند باشد و این موضوع را با استناد آیات قرآن و روایت نهج‏البلاغه می‏توان اثبات کرد.
در ادامه مباحث مؤلف محترم موضوع جدیدی را تحت عنوان «تعریف اسم و اقسام آن» مطرح می‏کند و پیرامون این مطلب بحثهای مفصل فلسفی ـ عرفانی ارائه می‏دهد تا آنجا که بحث درباره تعلیم اسماء به آدم علیه‏السلام که در قرآن هم مطرح شده است ـ می‏رسد و خلیفة الله را جامع جمیع اسماء الهی باید دانست و انسان کامل از دیدگاه قرآن و روایات اسم اعظم الهی است و خلافت انسان کامل مرتبه‏ای است که تمام مراتب عالم را در خود جمع کرده است.
بحث درباره خصوصیات انسان کامل پیش می‏رود و از مقامات و صفات انسان کامل یک به یک سخن به میان می‏آید تا آنجا که در زمان غیبت همه موجودات از حجت بهره می‏برند همانند بهره بردن از خورشید زمانی که در پشت ابرها واقع می‏شود.
در این قسمت مؤلف برهان بر امکان دوام بدن عنصری حجت زمان اقامه می‏کند و با دلایل قرآنی و روایی و نیز استدلالهای عقلی به اثبات این امکان می‏پردازد و از نمونه‏های تاریخی این مسأله و تمثیلهایی نظیر تاریخ اهرام مصر و دوام دانه گندم برای قوت بحث خود استفاده می‏کند.
از اینجا موضوع بحث بر روی ذکر خصوصیات انسان کامل از جهات گوناگون متمرکز می‏شود و بحثها اکثرا صبغه فلسفی می‏گیرد و در میان بحث، صحبت از انسان کامل می‏شود که مؤید به «روح القدس» و «روح» است و به لزوم بحثهایی پیرامون اثبات روح القدس، مفهوم روح و اینکه در نبی و وحی پنج روح است و نیز نفوس کامله یعنی همان انسان کامل که می‏تواند با مشیت الهی تصرف در موجودات دیگر کند به میان می‏آید.
لازم به ذکر است مباحث مربوط به «روح القدس» و «روح من امره» دارای نکات نغز و جالب خواندنی است.
در بیان خصوصیات انسان کامل صحبت از «انسان کامل صاحب مرتبه قلب است» می‏شود. از اینرو به تعریف قلب و وجه تسمیه آن با استناد به نهج‏البلاغه و دیگر روایات پرداخته می‏شود؛ بعد از اثبات اینکه ظرف قلب مادی نیست به استنتاجی می‏رسیم که قلب عالم امکان و قلب قرآن و لیلة القدر را از آنِ انسان کامل دانسته است که صاحب مرتبه «کن» می‏باشد.
مؤلف در پایان کتاب بعد از بیان مطالب فوق ضمن اشاره به فرمایشات حضرت درباره قرآن و عترت در خطبه 152 که کلامی در خورتوجه و دارای معانی عالی و والا درباره جایگاه و شأن عترت علیهماالسلام دارد ضمن بیان سخن «ابن ابی‏الحدید» ذیل فرمایش حضرت و پذیرفتن این نظر، دیدگاه جدیدی از این فرمایش حضرت در خطبه مذکور ارائه می‏دهد به طوری که انسان کامل را قرآن ناطق و صورت کتیبه قرآن را صورت انسان کامل برداشت می‏کند.
مؤلف گرانقدر با حسن ختام «ذکر حلقه در بهشت یا علی است» به بحثهای خویش در این کتاب پایان می‏دهد. باشد که برای خوانندگان این سطور معرفتی عمیقتر و محبتی نزدیکتر به ساحت ولایت حاصل گردد.
منبع: مجله نهج البلاغه » بهار 1383 - شماره 9و10

مباني اخلاقي در صحيفه سجاديه

1- مقدمه:

بخش عظيمي ‌از‌ تعاليم انسان ساز انبيا ‌را‌ اخلاق تشکيل داده است. تعليم خلق ‌و‌ خوي شايسته که موجبات سعادت دنيوي ‌و‌ اخروي انسان ها ‌را‌ فراهم سازد، يکي ‌از‌ آموزه هاي اساسي اديان الهي است. در حديثي ‌از‌ پيامبر اسلام (ص) آمده است؛ «عليکم بمکارم الاخلاق فان الله عزوجل بعثني بها » (1) بر شماست که ‌به‌ مکارم اخلاق آراسته شويد، زيرا خداي تعالي مرا براي آن مبعوث کرده است.
در آيات قرآني نيز ‌به‌ مفاهيم اخلاقي در ابعاد فردي ‌و‌ اجتماعي آن تأکيد فراواني شده است. قرآن، فضائل ‌را‌ ستوده ‌و‌ رذايل ‌را‌ نکوهيده است.
پيامبر اکرم خود الگو ‌و‌ اسوه ي اخلاق بود. خداوند، خلق ‌و‌ خوي والاي ‌او‌ راستوده ‌و‌ ‌او‌ ‌را‌ چنين مي ستايد: انک لعلي خلق عظيم. (2) شخصيت ‌تو‌ مبتني بر خلق ‌و‌ خوي عظيمي است. اخلاق والاي پيامبر اکرم، خود يکي ‌از‌ اسباب ايمان ‌و‌ جذب مردم ‌به‌ آئين اسلام بوده است ‌و‌ در قرآن کريم مي خوانيم: ‌و‌ لو کنت فظا غليظ القلب لانفضوا ‌من‌ حولک (3) اگر تندخو ‌و‌ خشن بودي مردم ‌از‌ گرد ‌تو‌ پراکنده مي شدند.
امامان شيعه نيز - که خلفاي برحق پيامبر اکرم بودند- همگي اسوه هاي اخلاق ‌و‌ رفتار ‌و‌ فضايل انساني بودند ‌و‌ همين ويژگي ، يکينشانه هاي جانشينان راستين پيامبر اکرم است. اما ‌به‌ اين ويژگي اساسي رهبران راستين اسلام کمتر استناد شده ‌و‌ ابعاد اخلاقي شخصيت آنها کمتر مورد بررسي قرار گرفته است.
يکي ‌از‌ کهن ترين متون اسلامي که در قرن اول هجري تأليف شده، کتاب الصحيفة الکامله ‌يا‌ الصحيفه السجاديه تأليف امام زين العابدين ‌و‌ سيد الساجدين علي بن الحسين (ع) است. اين کتاب ‌به‌ زبور آل محمد نيز موسوم است ‌و‌ ‌به‌ تواتر، توسط سه فرقه ي زيديه، اسماعيليه ‌و‌ اماميه ‌به‌ طرق گوناگون ‌از‌ آن امام همام روايت شده است. (4) اين کتاب مجموعه دعاهاي امام زين العابدين (ع)خالق يکتا است، اما آنچه که ‌از‌ اخلاق حسنه ‌و‌ فاضله در اين دعاها تعليم داده مي شود، کمتر ‌از‌ ساير مضامين شريف آن نيست. در اين مجموعه ي گرانقدر، ضمن مناجات ‌با‌ خالق هستي، عالي ترين خلق ‌و‌ خوي انساني در رفتار فردي ‌و‌ اجتماعي تعليم گرديده است ‌و‌ هر کس که ‌به‌ مطالعه ي مضامين آن بپردازد، ‌به‌ شخصيت والا ‌و‌ پيامبر گونه ي گوينده ي آن اعتراف خواهد کرد.
در دعاهاي صحيفه سجاديه ، امام سجاد (ع) ضمن راز ‌و‌ نياز ‌با‌ خداوند، ‌به‌ طور غير مستقيم ‌از‌ فضايل ‌و‌ رذايل اخلاقي سخن مي گويد. گويي در ديدگاه امام (ع) ‌از‌ طريق سخن گفتن ‌و‌ راز ‌و‌ نياز ‌با‌ خداوند، مي توان همه ي کمالات انساني ‌و‌ وظايف فردي ‌و‌ اجتماعي ‌را‌ بازشناخت.
دعاهاي صحيفه، غالبا آميخته ‌با‌ ستايش باري تعالي ‌و‌ توحيد است. اين عبارت - که ‌از‌ سويي لطيف ترين تعابير عرفاني است که مي تواند بر زبان انبيا ‌و‌ اولياي الهي جاري شود ‌و‌ ‌از‌ سويي ديگر عالي ترين ‌و‌ بلندترين معارف توحيدي ‌را‌ دربر دارد - جايگاه رفيع ‌و‌ ممتازي ‌به‌ اين مجموعه داده است، ‌به‌ گونه اي که هيچ مجموعه ديگري در معارف توحيدي قابل مقايسه ي ‌با‌ آن نيست ‌به‌ ويژه آنکه جامه اي زيبا ‌از‌ حسن بيان - برخاسته ‌از‌ معدن فصاحت اهل بيت پيامبر (ص) - نيز بر زيبايي محتواي آنها مي افزايد.
در اينجا ‌به‌ عنوان نمونه ‌به‌ بحث املکيت خداوند سبحان اشاره مي شود. امام سجاد (ع) دعاي 22 ‌را‌ اين گونه آغاز مي کند: « اللهم انک کلفتني ‌من‌ نفسي ‌ما‌ انت املک ‌به‌ مني، ‌و‌ قدرتک عليه ‌و‌ علي اغلب ‌من‌ قدرتي » . اين عبارت، ‌به‌ صراحت، دو نکته ‌را‌ بيان مي کند: اول آنکه انسان ‌و‌ قدرت او، واقعي است نه خيالي ‌و‌ پنداري. اين جمله، خط بطلاني است بر اين انديشه که تمام موجودات وهم ‌و‌ خيال ‌و‌ تصورهايي در آينه است ‌يا‌ سخن ديگري که همه ي انسان ها ‌را‌ شير مي داند، ولي نه شير واقعي، بلکه تصوير شيري که روي پرده است، ‌به‌ اختيار خود حرکتي ندارد، بلکه اين باد است که ‌او‌ ‌را‌ ‌به‌ هر سويي که بخواهد ‌به‌ جنبش در مي آورد. (5)
در عبارت امام سجاد صلوات الله عليه، سخن ‌از‌ قدرت ‌و‌ تکليف واقعي انسان است. اين دو واقعيت- که بر انسان واقعي مترتب است - اختيار ‌را‌ ‌به‌ خوبي مي رساند ‌و‌ جبر ‌را‌ نفي مي کند. اما نفي جبر، ‌به‌ گونه اي است که ‌او‌ ‌را‌ ‌به‌ ورطه ي تفويض نمي کشاند ‌و‌ واقعيت « لا يمکن الفرار ‌من‌ حکومتک » ‌را‌ ناديده نمي گيرد. اين ويژگي بيان وحي است که در جايي ‌به‌ اجمال ، «لا جبر ‌و‌ لا تفويض بل امر بين الامرين » (6) مي گويد، ‌و‌ در جايي ديگر آن ‌را‌ تبيين مي کند. (7) جالب توجه آن که اين نکات ‌را‌ ، هر کسي ‌با‌ اندک توجهي ‌با‌ واقعيت هاي زندگي خود منطبق مي يابد، يعني هم مالکيت خود ‌و‌ هم املکيت خداوند ‌را‌ توأمان در زندگي خود مي بيند، که اولي نفي جبردومي نفي تفويض است.
اين گونه گره گشايي ‌از‌ معضل ديرينه ي جبر ‌و‌ تفويض، امام سجاد (ع) ‌را‌ درخور است، که هم راز آشناي خلقت است ‌و‌ هم بر اوج قله هاي معرفت توحيدي جاي دارد. در اين گفتار، برآنيم که برخي ‌از‌ مباني اخلاق اسلامي ‌را‌ بر اساس صحيفه ي سجاديه تبيين کنيم.

2- توحيد، مبناي اخلاق؛

در منطق امام سجاد (ع) توحيد، يک بحث نظري خشک ‌و‌ بي نتيجه نيست. بلکله آثار عملي فراوان بر آن مترتب است، ‌به‌ ويژه در مقوله ي اخلاق. بخشي ‌از‌ اين آثار ‌را‌ برمي شماريم، ‌تا‌ بتوانيم ‌به‌ محکي براي بررسي ادعاهاي مدعيان توحيد، دست يابيم.

2-1. معرفت خدا، مبناي انسانيت؛

معرفت خدا، مبنا ‌و‌ معناي انسانيت است. خداوند ، در برابر منت هاي پياپي که ‌به‌ مردم داده ‌و‌ نعمت هاي متوالي که بر آنها ارزاني کرده، شناخت حمد خود ‌را‌ ‌از‌ آنها باز نداشته است، وگرنه بدون سپاسگزاري ‌و‌ شکر، در نعمت هاي ‌او‌ تصرف مي کردند ‌و‌ در آن صورت، ‌از‌ حدود انسانيت فرود مي آمدند ‌و‌ در حد چهارپايان بودند. (8)

2-2. نعمت خدا ‌و‌ استحقاق مردم؛

خداوند منان، ‌به‌ لطف ‌و‌ تفضل خود، پديده ها ‌را‌ پديد آورد ‌و‌ وجود بخشيد. ‌و‌ نيست ‌را‌ ‌به‌ هست بدل کرد. ‌و‌ نام مبدي ء شاهد بر آن است. بدين روي، سخن گفتن ‌از‌ استحقاق ‌يا‌ استدعاء ذاتي براي چيزي که وجود ندارد، بي معنا است.
امام سجاد (ع) ‌به‌ اين حقيقت روشن ‌و‌ فطري، در دعاهاي مختلف صحيفه توجه داده است. ‌از‌ جمله ‌به‌ عبارت آغاز دعاي ورود ماه رمضان بنگريد: منت ‌تو‌ ابتداء است، يعني مسبوق ‌به‌ سابقه اي مانند استحقاق ‌و‌ استدعاء ذاتي نيست، عفو ‌تو‌ تفضل ‌و‌ عقوبت حضرتت عدالت است... اگر عطا کني، عطاي خود ‌را‌ ‌به‌ منت آلوده نمي رساني ‌و‌ اگر نعمتي ‌را‌ باز داري، بازداشتن تو، تعدي بر کسي نيست. بر کسي پرده پوشي مي کني که اگر بخواهي ‌او‌ ‌را‌ رسوا مي کني، ‌و‌ ‌به‌ کسي مي بخشي که اگر بخواهي ، نعمت ‌را‌ ‌از‌ ‌او‌ باز مي داري؛ در حالي که اين هر دو تن، براي رسوايي ‌و‌ منع ‌از‌ سوي حضرتت سزاوارند، اما ‌تو‌ کارهاي خود ‌را‌ بر مبناي تفضل بنا کردي... (9)
سراسر دعاي تقصير ‌از‌ اداي شکر نعمت هاي الهي، نيز، ‌به‌ الفاظي فصيح ‌و‌ رسا بيان همين حقايق است. (10)

2-3. خوف ‌و‌ رجاء؛

معناي دقيق خوف- برخلاف ترجمه ي رايج - عدم امنيت است. کلمه ي خوف، هيچ جا در برابر شجاعت ‌به‌ کار نرفته، ‌تا‌ آن ‌را‌ ‌به‌ ترس معنا کنيم. بلکه غالبا در برابر امنيت ‌و‌ گاهي در برابر رجاء ‌به‌ کار مي رود.
در توضيح مي گوييم: روشن است که انسان هيچ طلبي ‌از‌ خداي خود ندارد ‌و‌ تمام نعمت هاي خداوند ‌به‌ تفضل اوست که هر لحظه بگيرد، ظلم روا نداشته است. اين است که انسان عاقل، همواره خود ‌را‌ در معرض اين خطر مي بيند که خداوند، نعمت هايي ‌را‌ که ‌به‌ ‌او‌ داده، ‌از‌ ‌او‌ پس بگيرد. کسي که طعم شيرين نعمت خدا - ‌به‌ خصوص نعمت هاي معنوي الهي - ‌را‌ چشيده، ‌از‌ اين چگونگي مي لرزدهمواره در حال عدم امنيت ‌به‌ سر مي برد، يعني همواره ‌به‌ درگاه خداوند سبحان، در حال خوف است ، حتي وقتي که در مسير عبادت مي کوشد.
اما ‌از‌ سوي ديگر، جود ‌و‌ فضل ‌و‌ احسان الهي نيز حقيقتي است که در اميد ‌را‌ همواره ‌به‌ روي انسان گشوده مي دارد، حتي وقتي که در مسير معصيت قرار دارد. (11)
توجه ‌به‌ اين حقيقت، همواره انسان ‌را‌ در ميان دو حالت قرار مي دهد که هر دو، نشان ‌از‌ عبوديت ‌او‌ ‌به‌ درگاه مولايش دارد. آثار سازنده ي اين توجه در اخلاق ‌و‌ تربيت انساني ، فوق العاده است.
امام سجاد (ع) در دعاي 39 در بيان اين حقيقت، بر اين نکته تأکيد مي ورزد که نه يأس انساني ‌از‌ نجات، ‌از‌ روي نوميدي مطلق است که ‌از‌ گناهان کبيره است ‌و‌ نه طمع فرد ‌به‌ رهايي، ‌به‌ دليل فريفته شدن ‌به‌ اعمال اوست. بلکه انسان عابد، همواره حسنات خوددر برابر سيئات خود، اندک مي بيند، آن هم در برابر خدايي که افراد صديق در پيشگاه ‌او‌ نبايد ‌به‌ اعمال خود فريفته شوند ‌و‌ تبهکاران نيز نبايد ‌به‌ دليل کارنامه ي سياه خود، ‌از‌ لطف ‌و‌ رحمت حضرت ‌او‌ نوميد گردند.

2-4. اميد ‌به‌ رحمت الهي در هر حال؛

براساس توضيحاتي که بيان شد، براي انسان هيچ نقطه ي اميدي جز رحمت الهي وجود ندارد، خدايي که عفوش، بيشتر ‌از‌ عذابشرضاي ‌او‌ فراوان تر ازخشم اوست (12) خدايي که رحمتش پيشاپيش غضبش قرار دارد ‌و‌ عطايش بيشتر ‌از‌ منع اوست ‌و‌ آفريدگان همه در گستره ي وسع اويند (13) خدايي که کوچکترين عمل خيري ‌را‌ که برايش انجام شود، سپاس مي گزارد ‌و‌ پاداش مي دهد. ‌و‌ ‌به‌ هر کس که ‌به‌ سوي ‌او‌ گامي فراپيش نهد، بسيار نزديک مي شود ‌و‌ کساني ‌را‌ که ‌از‌ درگاه ‌او‌ مي گريزند، ‌به‌ سوي خود مي خواند، کار نيک ‌را‌ ‌به‌ ثمر مي نشاند ‌و‌ رشد مي دهد ‌و‌ کار بد بندگان ‌را‌ ناديده ميگيرد واز آن در مي گذرد. (14)
آري، چنين تکيه گاهي ‌را‌ سزاوار است که انسان بدان تکيه کند ‌و‌ ‌به‌ آن اميد بندد.

2-5. اتکاء بر توفيق الهي؛

دست نصرت الهي، همواره ‌به‌ ياري انسان مي شتابد، ‌تا‌ ‌او‌ ‌را‌ در برابر دشمنان بزرگ- همچون ابليس ‌و‌ سپاهيان ‌و‌ يارانش ‌از‌ بيرون، ‌و‌ تمايلات کشنده ‌و‌ کشنده ي نفس ‌از‌ درون - حمايت کند. بدين سان، نعمت توفيق الهي ‌به‌ انسان مختار مي رسد. اينک انسان است که مي تواند ‌به‌ اختيار خود، ‌از‌ توفيق خداوندي بهره گيرد ‌و‌ ‌به‌ سوي کمال برود ‌يا‌ آن ‌را‌ ناديده گيرد ‌و‌ ‌به‌ سوي تمايلات نفس اماره پيش تازد . خداوند متعال همواره ‌به‌ انسان، توفيق مي دهد ‌و‌ برخوردهاي زشت ‌او‌ ‌را‌ ناديده مي گيرد. اما در مواردي نيز اين گونه ياري خاص ‌را‌ ‌از‌ ‌او‌ دريغ مي دارد ‌تا‌ انسان ‌با‌ همان سرمايه ي اوليه ي خود، يعني تذکرات عقل دروني ‌و‌ هشدارهاي پيامبران ‌و‌ حجت هاي معصوم خداوند، ‌با‌ دشمنان ياد شده بجنگد، اگر توان چنين جنگي ‌را‌ داشته باشد. در اين حالت گرفتار خذلان مي شود، يعني خداوند، ‌او‌ ‌را‌ ‌به‌ همان تذکرات اوليه ارجاع مي دهد، تذکراتي که ‌از‌ هيچ کس دريغ نداشته است.

2-6. توکل بر خدا؛

نداي هميشگي قرآن، اين است که ( علي الله فليتوکل المؤمنون ) (15) ( علي الله فليتوکل المتوکلون ) (16) افرادي که ايمان آورده اند ‌و‌ مي خواهند ‌به‌ جايي سر بسپارند ‌و‌ دل ببندند، تنها بايد بر خداي قادر حکيم، دل بندند ‌و‌ سر بسپارند، چرا چنين است؟ ديديم که هيچ کس ، امکان ‌و‌ نعمتي ‌از‌ خود ندارد. هر چه در دست کسي ببينيم، امانتي است که خداي ولي النعم ‌به‌ ‌او‌ داده ‌و‌ هر زمان بخواهد، ‌از‌ ‌او‌ باز پس مي گيرد. ‌به‌ اين جهت، همه ي مردم، فقير ‌به‌ درگاه آن غني بالذاتند، که حتي در وجود خود نيز امانت دار خداي بزرگ هستند؛ ‌يا‌ ايها الناس انتم الفقراء الي الله، ‌و‌ الله هو الغني الحميد. ان يشأ يذهبکم ‌و‌ يأت بخلق جديد ‌و‌ ‌ما‌ ذلک علي الله بعزيز. (17)
اين ديدگاه در مورد آفريدگان، ديده ي انسان ‌را‌ ‌به‌ سوي آفريدگار ميکشاند، ‌تا‌ ‌از‌ مخلوق ناتوان چشم اميد بندند ‌و‌ تنها ‌به‌ سرچشمه ي تواناي ‌او‌ چشم بدوزند. سراسر دعاي 28 صحيفه، همين مضامين ‌را‌ دارد. عبارت اين دعاي ارزشمند ترکيب خاص خود ‌را‌ دارد، ترکيبي زيبا ‌از‌ عاطفه ‌و‌ استدلال ، ‌به‌ گونه اي که همچون تار ‌و‌ پود يک نظام دقيق ‌و‌ کارآمد، معناي عبوديت ‌را‌ مي رساند. بدين جهت، امام سجاد (ع) ‌از‌ خداي خود، صداقت در توکل، يقين افراد متوکل بر خدا ‌و‌ توکل مؤمنان راستين بر خدا ‌را‌ ‌از‌ ‌او‌ مي خواهد. (18)

3- راه هاي تعالي معنوي؛

صحيفه سجاديه، در کلمه کلمه ي خود، راهکارهايي براي تعالي معنوي انسان عرضه مي دارد. ‌از‌ اين رو، در پي يافتن اين راه ها ، بايد ‌به‌ بازخواني اين نامه ي نامدار آسماني پرداخت ‌و‌ ‌از‌ هر کلامي شيوه نامه اي استخراج کرد. بديهي است که اين بازخواني، يک زبان خواهد ‌به‌ پهناي فلک، که ‌با‌ اختصار اين نوشتار، سازگار نيست. ولي ‌به‌ اقتضاي کوتاهي مجال ‌و‌ مقال، تنها ‌به‌ چند راه اشاره مي شود.

3-1. قرآن؛

بر اساس حديث متواتر ثقلين، امام سجاد (ع) ، خود ، تالي قرآن است ‌و‌ کلام ‌او‌ همواره همراه آن ‌تا‌ روز قيامت است. براساس احاديث ديگر، حضرتش در شمار سلسله اي است که ‌به‌ تبيين حقايق قرآن مي پردازند. ‌از‌ اين رو، بهترين توصيف ‌را‌ ‌از‌ قرآن ارائه مي کند. (19)

3-2. خدايي که روزها ‌و‌ شب ها ‌را‌ آفريد؛

چشم يكي از نعمت هاي بزرگ خداوند است كه در كنار ابزارهايي چون گوش، شرايط شناخت انسان را فراهم مي آورد و اگر اين ابزارها نباشد، انسان نسبت به پيرامون خود، شناختي به دست نمي آورد و در جهالت محض فرو مي رفت. اما اين ابزار با همه فوايد و آثاري كه براي رشد و كمال بشر دارد، يكي از مهم ترين ابزارهاي شيطان براي ساقط كردن انسان از مقام خلافت الهي است.
در آيات و روايات بسياري به مسئله چشم و كاركردهاي متضاد و دوگانه آن توجه داده شده است. نويسنده در اين مطلب با مراجعه به آموزه هاي وحياني اسلام بر آن است تا نقش و كاركرد چشم را در زندگي انسان تبيين كند.
مسئوليت چشم و تكاليف آن
خداوند چشم را از ابزارهاي شناختي معرفي كرده (بقره، آيات 8 و 171؛ اعراف، آيات 179 و 195 و 198؛ نحل، آيه 78؛ مومنون، آيه 78) و آن را به عنوان نعمتي بزرگ دانسته (بلد، آيه 8) و براي آن مسئوليت و تكاليفي مشخص كرده است.(اسراء، آيه 36)
اگر چشم نبود ما بسياري از حقايق هستي را درك نمي كرديم و از بسياري از علوم محروم بوديم. البته براساس قاعده معروف «من فقد حسا فقد فقد علما؛ هر كسي حسي را از دست داد به راستي كه علم و دانشي را در آن حوزه از دست داده است» همه حواس انساني نقش كليدي در شناخت و معرفت انسان نسبت به محيط بيرون و پيراموني خود دارد، اما برخي از حواس مانند شنوايي و بينايي نقش كليدي دارند؛ از اين رو خداوند در كنار قلب به عنوان منبع تجزيه و تحليل اطلاعات و داده هاي قلب، تنها به دو حس از حواس پنج گانه يعني چشم و گوش اشاره مي كند.(نحل، آيه 78؛ مومنون، آيه 78)
البته براساس آموزه هاي قرآني، قدرت بينايي چشم انسان، متكي به روح اوست و چشم و گوش در نقش ابزار براي روح عمل مي كنند. چنانكه خداوند مي فرمايد: ثم سواه و نفخ فيه من روحه و جعل لكم السمع و الابصار؛ سپس خداوند كالبد انسان را به اعتدال درآوردو در كالبد از روحش دميد و براي شما شنوايي و بينايي قرار داد. در اين آيه التفات از غيبت به خطاب، بيانگر درك و فهم روح و توانايي او به وسيله اعضاي ادراكي مثل چشم و گوش و مانند است. پس اينها به صورت ابزار درك او به حساب مي آيند، لذا بايد گفت كه در حقيقت قواي ادراكي انسان متكي به روح است. (سجده، آيه 9)
همه اعضاي اصلي بدن انسان در برابر كارها و فعاليت هايي كه انجام مي دهند مسئول هستند. (اسراء، آيه 36) اين بدان معنا خواهد بود كه اعضاي انساني از جمله چشم از اعمال و رفتار خويش آگاهي و علم دارد. از اين رو خداوند در آيات 20 و 22 سوره فصلت از شهادت اعضاي بدن از جمله چشمان عليه خود انسان سخن به ميان مي آورد و شكي نيست كه گواهي چشمان، فرع بر علم و آگاهي اوست؛ چرا كه زماني مي توان از گواهي و شهادت سخن به ميان آورد كه تحمل شهادت صورت گرفته و علم دانش تحقق يافته باشد تا بتواند در دادگاه صالح براساس علم و آگاهي، گواهي دهد.
انسان مي بايست به چشم به عنوان يك نعمت شناختي توجه كند و با بهره گيري از آن و نگاه همراه با تأمل به آفرينش جهان، موجبات شناخت بيشتر خود را نسبت به خالقيت خداوند افزايش دهد و مسير درست زندگي را بيابد و درمسير آن حركت كرده و زندگي اش را سامان دهد. (ملك، آيات 3 و 4)
البته اين ابزار شناختي همانند ديگر ابزارها دچار خطا مي شود و مثلا سراب را آب ديده و يا آبگينه و نماي بلورين را آب مي بيند و حتي خواسته ها و رفتارهايش متاثر از اين خطا تغيير مي كند.(نمل، آيه 44) ولي اين امر،دائمي نيست، از اين رو اين گونه اختلال ها تاثيري درشناخت عمومي و صحت آن ندارد؛ چرا كه حالت هاي فردي و مقطعي است.
از ديگر مسئوليت هاي انسان در برابر چشم آن است كه اجازه ندهد تا چشم خيانت ورزد و رفتاري نادرست را درپيش گيرد كه برخلاف امانت و مسئوليتي است كه برعهده آن گذاشته شده است. از آيه 19 سوره غافر به دست مي آيد كه چشمان آدمي به خود انسان نيز خيانت مي كند. از اين رو خداوند حتي به خيانت چشمان آدمي آگاهي دارد و از آن بازخواست مي كند؛ چرا كه حركات خيانت آميز چشمان انسانها، از خداوند پنهان نيست (همان) و خداوند به حكم خالقيت و مالكيت، چشم و هر چيز ديگرمرتبط به آن را در قبضه قدرت خود دارد. (بقره، آيه 20؛ انعام، آيه 46، يس ، آيه 66)
جايگاه چشم در زندگي بشر
چشم انسان درجايگاه بلندي است. اين بلندي هم مكاني است و هم مكانتي و منزلتي، حضرت علي (ع) مي فرمايد:«العين جاسوس القلب و بريد العقل؛ چشم جاسوس و مأمور دل و نامه رسان عقل است.» (بحارالانوار، محمد باقرمجلسي، دارالكتب الاسلاميه ، ج 104، ص 14، ح 25؛ منتخب ميزان الحكمه، محمدي ري شهري، قم دارالحديث، 1382، ج1، ص 504).
كلمه «جاسوس» در روايت اول نشان از آن دارد كه چشم بر دل موثر است، چون جاسوس هرچه گزارش دهد دل و فرمانده مي پذيرد، چنان كه سخنان پيغام رسان براي پيغام دهنده حجت و اعتبار دارد. از اينجا مي توان حدس زد كه نگاه، تاثيرات عميقي بر روح و روان انسان مي گذارد.
نگاه و چشم چراني و حركات خيانت بار چشم
يكي از مسئوليت هاي انسان و چشم چنان كه گفته شد، مسئوليت در برابر نگاه و حركات از جمله حركات خيانت بار است. از جمله اين حركات خيانت بار مي توان به چشم چراني اشاره كرد.
بر انسان است كه مواظب چشمان خويش باشد، چرا كه نگاه يكي از دريچه هاي هفتگانه آدمي به سوي گناه و دوزخ است (حجر، آيه 44)، چنان كه نگاه دريچه اي به سوي كمال نيز مي باشد و آدمي با نگاه تامل انگيز و دقيق خود مي تواند بسياري از حقايق هستي را كسب كرده و از آن براي كمال خود و رسيدن به ربوبيت و خلافت بهره گيرد.
امام علي(ع) به نقش كمالي نگاه هاي دقيق و تامل انگيز مومنان به هستي اشاره مي كند و مي فرمايد: ان المومن اذا نظر اعتبر... والمنافق اذا نظر لها، نگاه مومن عبرت آميز و نگاه منافق سرگرمي است. (تحف العقول، ص 212)
پيامبر(ص) خواهان آن است كه انسان به درستي از نگاه كردن بهره گيرد و عبرت و پند بياموزد. آن حضرت(ص) مي فرمايد: اوصاني ربي بسبع: اوصاني بالاخلاص في السر و العلانيه و ان اعفو عمن ظلمني و اعطي من حرمني و اصل من قطعني و ان يكون صمتي فكرا و نظري عبرا، پروردگارم هفت چيز را به من سفارش فرمود: اخلاص در نهان و آشكار، گذشت از كسي كه به من ظلم نموده، بخشش به كسي كه مرا محروم كرده، رابطه با كسي كه با من قطع رابطه كرده و سكوتم همراه با تفكر و نگاهم براي عبرت باشد. (كنزالفوائد، ص 481)
چشم چراني از جمله رفتارهاي خيانت آميز چشمان است. چشم چراني يعني خيره چشمي و هرزه نگاهي يا همان هيز بودن، نگاه از روي لذت به خوبرويان و نظر بازي است. (لغت نامه، ج5، ص7147، «چشم چراني»)
در اصطلاح و كاربردهاي عرف فارسي مقصود از آن، نگاه شهوت آميز به نامحرم و نيز نگاهي است كه انسان را در معرض خطر وقوع در حرام نسبت به نامحرم قرار مي دهد. در آيات قرآني با واژگاني چون «غض» و مشتقات آن و نيز تعبيرهايي مانند «خائنه الاعين»، درباره چشم چراني مطالب و احكامي بيان شده است. برخي مفسران «خائنه الاعين» در آيه 91 سوره غافر را به چشم چراني و نگاه دزدانه به نامحرم تفسير كرده اند. (التفسير المنير، ج24، ص99) زيرا حركات مخفي و دزدانه چشم براي بهره گيري و التذاذ موجب مي شود تا انسان از مسير امانت الهي دور شود و ابزارهاي رشدي را در مسير نادرست به كار گيرد. از آن جايي كه خداوند مالك اعضا و جوارح است و اين ابزارهاي شناختي در اختيار بشر قرار گرفت تا خداشناسي و هستي شناسي داشته باشد و در مسير رشدي قرار گيرد، ولي شخص با بهره گيري نادرست از اين ابزارها در حقيقت در امانت خيانت كرده است. از اين رو چشم چراني از مصاديق خيانت چشمان شمرده مي شود.
يكي ديگر از فرمان هاي الهي «غض بصر» به معناي چشم فروهشتن است كه خداوند درباره نگاه بيان كرده و از مومنان خواسته تا در برابر نامحرمان از مرد و زن چشم فرو گيرند و در ديگران به صورت خيره و تيز و مستقيم نگاه نكنند.(نور، آيات 30 و 13)
يكي از ماموريت هاي پيامبر(ص) اين بود كه به مومنان فرمان دهد تا مراقب چشمان خويش باشند و از نگاه هرزه و هيز اجتناب كنند (نور، آيه 03) علامه طباطبايي در ذيل آيه كه خداوند در اين آيه «يغضوا» را مترتب بر «قل» كرده است مي فرمايد از اين ترتب روشن مي شود كه منظور از «قول» امر است، يعني امر كن به اجتناب از چشم چراني كه اگر امر كردي آنان نيز اجتناب خواهند كرد. (الميزان، ج51، ص 110-111)
از نظر آموزه هاي وحياني قرآن، نگاه خيانت بار و چشم چراني حرام است و بر زنان و مردان است كه از چشم چراني پرهيز كنند. (نور، آيات 30و 13) خداوند در همين آيات و نيز آيات 17تا91 سوره غافر چشم چران را تهديد به مجازات مي كند. بنابراين پرهيز از چشم چراني وظيفه و تكليف هر زن و مرد مسلمان و مؤمني است.
با توجه به اينكه هر حكم كه داراي مقدمات و پيش نياز است مي بايست به آن توجه شود، بنابراين هر مقدمه اي كه موجب مي شود تا انسان به گناه چشم چراني گرفتار شود، بايد ازآن پرهيزكرد. از اين رو خداوند مثلا از رودر روشدن با زنان پرهيز مي دهد، چرا كه زمينه ساز پيدايش چشم چراني در جامعه است. (احزاب، آيه 35)
همچنين حجاب و مراعات حيا و عفت لازم و بايسته است؛ چرا كه بي حجابي و يا بدحجابي، خود زمينه ساز ارتكاب اين گناه است و مؤمن مي بايست از آن اجتناب ورزد. (احزاب، آيه95؛ نور، آيه13)
آزادكردن دل به فروهشتن چشم
نگاه، دريچه اي به سوي گناه و سقوط است؛ چرا كه دل با ديدن، گرفتار مي شود و در زنجيري از گناهان مي افتد كه او را به ورطه نابودي و سقوط از مقام انسانيت مي كشاند.
باباطاهر با توجه به تأثيرات منفي نگاه مي سرايد:

زدست ديده و دل هردو فرياد
كه هرچه ديده بيند دل كنه ياد
بسازم خنجري نيشش زپولاد
زنم بر ديده تا دل گردد آزاد